Geliefd, gehaat, onnozel of juist ontzettend slim? De eigenschappen van een effectieve leider. (deel 1)

Is het beter om geliefd of gehaat te worden? Dat is de vraag waar Machiavelli zich 500 jaar geleden mee bezig hield. Zijn antwoord was: “Je zou kunnen antwoorden dat je het allebei wilt zijn. Het is echter lastig om deze twee in 1 persoon te verenigen. Daarom is het veiliger om gehaat te worden dan geliefd”.

De “behavioral sciences” staan gelukkig niet stil en komen met een antwoord op deze vraag. Het blijkt dat Machiavelli gedeeltelijk gelijk had. Wanneer we anderen beoordelen – vooral onze leiders – kijken we naar twee dingen: hoe “lovable” ze zijn (hun warmte, betrouwbaarheid en gemeenschapszin) en hoe “fearsome” ze zijn (hun sterktes, competenties, representativiteit). Hoewel men in wetenschappelijke kringen nog wat loopt te bekvechten over de benaming van deze twee labels is men er wel over uit dat dít de karaktereigenschappen zijn waarop we anderen – en dus ook leiders – beoordelen.

Waarom zijn deze twee eigenschappen dan zo belangrijk? Omdat ze twee vragen beantwoorden: “Wat zijn de intenties van die persoon jegens mij?” en “Kan deze persoon ook handelen naar deze intenties?”. Het antwoord op deze twee vragen bepaalt hoe wij gedragsmatig en emotioneel reageren op andere mensen, groepen en zelfs merken en bedrijven. Onderzoek toont aan dat mensen die worden gezien als competent maar niet warm vaak worden benijd. Op zich positief, want het betekent dat men iemand respecteert maar tegelijkertijd ontlokt het ook gevoelens van wrok en jaloezie. Wanneer we respect hebben voor iemand, willen we met hem of haar samenwerken maar als we ook gevoelens van wrok voelen dan brengt dat het risico met zich mee dat we deze mensen ook kunnen laten vallen als een baksteen (denk aan Rijkman Groenink die op geen enkele manier een gevoel voor medeleven toont na alles wat er met ABN AMRO is gebeurd. Het gevolg is dat nog maar weinigen Rijkman Groenink kunnen luchten of zien).

Aan de andere kant zijn er mensen die gezien worden als warm maar niet als competent. Dit zijn de mensen in het straatje “jaa hij is heel aardig maar weet gewoon niet zoveel”. Hoewel we deze mensen dus ontzettend aardig vinden is er voor deze mensen toch een gebrek aan respect. Het gevolg is dat we uiteindelijk de inbreng van deze mensen links laten liggen en hen niet serieus nemen.

Behalve hoe warm en competent mensen zijn, scannen we tijdens een kennismaking natuurlijk nog veel meer karaktereigenschappen. Deze zijn alleen veel minder impactvol dan warmte en competentie. Onderzoek uit het psychologische veld toont aan dat warmte en competentie voor 90% de – positieve of negatieve – impressie van iemand bepalen.

Wat is nu beter? Geliefd worden of gezien worden als sterke competente leider? Veel leiders neigen ernaar om hun kracht, competentie en verdiende sporen te etaleren. Dit is echter een volstrekt verkeerde aanpak. Leiders die hun kennis en kunde als eerste naar voren brengen lopen het risico gevoelens van angst op te roepen bij anderen. Angst haalt niet het beste bij mensen naar boven. Het beperkt creatief en probleemoplossend vermogen waardoor medewerkers uiteindelijk vastlopen in hun werkzaamheden. Angst is een “hete” emotie met hele grote gevolgen: het brandt in ons geheugen in tegenstelling tot de wat “koelere” emoties. Een onderzoek van Jack Zenger en Joseph Folkman maakt dit punt nog eens extra duidelijk: in een studie met ongeveer 50.000 leiders werden slechts 27 van deze aangemerkt als minst aardig maar tegelijkertijd zeer competent. Met andere woorden, de kans dat een manager of leider niet als aardig wordt ervaren en tegelijkertijd zeer competent is, is uitermate klein!

In het volgende deel kijken we wat meer naar de effecten van geliefd en gehaat worden en zien we welke combinatie van leiderschapsstijlen welke reacties oproept bij anderen!

Dit artikel is gebaseerd op “Connect, then lead. To exert influence, you must balance competence with warmth” verschenen in de Harvard Business Review (Juli/Augustus 2013)